قوانین مالیات صادرات و واردات در ایران، مقدار، معافیت‌ها و نحوه محاسبه

مالیات صادرات و واردات بخش مهمی از نظام مالیاتی ایران است که شامل مالیات بر واردات کالا، مالیات بر صادرات و عوارض گمرکی می‌شود. این مالیات‌ها با هدف تأمین منابع دولت، حمایت از تولید داخلی و ایجاد شفافیت اقتصادی وضع شده‌اند.

در این مقاله از لیمـو | لیمـوتکس به بررسی جامع موارد زیر پرداخته‌ایم:

• قوانین و مقررات مالیاتی مرتبط با صادرات و واردات

• نحوه محاسبه مالیات کالاهای وارداتی و صادراتی

• انواع معافیت‌ها و شرایط مشمولیت برای بازرگانان

• نکات کاربردی برای ثبت و ارسال اظهارنامه مالیاتی

• روش استفاده از سامانه‌های مالیاتی و واسط مانند لیمـو | لیموتکس

با مطالعه این راهنما، صاحبان کسب‌وکارها و بازرگانان می‌توانند به‌صورت دقیق و قانونی مالیات صادرات و واردات خود را محاسبه و پرداخت کنند و از جریمه‌ها و مشکلات احتمالی جلوگیری نمایند.

مالیات بر صادرات و واردات یکی از ابزارهای اصلی دولت برای مدیریت اقتصاد و تجارت بین‌المللی است. این مالیات جزو مالیات بر ارزش افزوده محسوب می‌شود و افرادی که در زمینه صادرات و واردات فعالیت دارند، باید آن را به سازمان امور مالیاتی پرداخت کنند. مقدار این مالیات بسته به نوع کالا و درآمد سالانه صادرکنندگان و واردکنندگان متفاوت است.

فهرست

• تعریف مالیات صادرات و واردات
• قوانین معافیت‌های مالیاتی صادرات و واردات در ایران
• مالیات صادرات و واردات چگونه محاسبه می‌شود
• مالیات صادرات
• میزان و نحوه محاسبه مالیات واردات
• مالیات بر حقوق و عوارض گمرکی چقدر است؟
• مالیات خودرو وارداتی
• محاسبه مالیات واردات
• کالاها و خدمات وارداتی معاف از مالیات
• سامانه مالیات صادرات و واردات
• ارسال صورتحساب الکترونیکی صادرات به سامانه مودیان با سامانه لیمو

بیشتر بخوانید : مالیات بر ارزش افزوده چیست و چگونه محسابه می شود؟

مالیات کلی 10 درصد است و در صورتی که تعهدات ارزی انجام شود، برای صادرات قابل استرداد خواهد بود. پرداخت این مالیات برای صادرات و واردات به صورت حضوری و از طریق گمرک کشور انجام می‌گیرد.

در این مقاله آموزشی از سامانه صدور و ارسال صورتحساب الکترونیکی لیمو، ابتدا به تعریف مالیات صادرات و واردات می‌پردازیم. سپس میزان و نحوه محاسبه آن را بررسی می‌کنیم. در پایان، سامانه و روش پرداخت این مالیات و شرایط معافیت مالیاتی برای صادرکنندگان را توضیح خواهیم داد.

تعریف مالیات صادرات و واردات

مالیات صادرات و واردات یکی از انواع مالیات‌های غیرمستقیم است. این مالیات از افرادی که کالا و خدمات را صادر یا وارد می‌کنند، دریافت می‌شود. مقدار این مالیات مشخص است و روش خاصی برای پرداخت دارد. در بعضی موارد، مانند صادرات، می‌توان آن را از سازمان امور مالیاتی کشور استرداد کرد.

مالیات صادرات و واردات نوعی مالیات ارزش افزوده است که بر عهده صادرکنندگان و واردکنندگان کالاها یا خدمات قرار دارد.

قوانین معافیت‌های مالیاتی صادرات و واردات در ایران

قوانین معافیت‌های مالیاتی صادرات و واردات در ایران به منظور تشویق صادرات و افزایش ارزآوری برای کشور ایجاد شده‌اند. بسیاری از کالاها تحت این معافیت‌ها قرار می‌گیرند. برای تجار ضروری است که بدانند کدام کالاها مشمول این معافیت‌ها هستند و فرآیند مورد نیاز برای استفاده از آن‌ها چیست.

طبق ماده ۱۴۱ قانون مالیات‌های مستقیم :

صد درصد درآمد صادرات کالاهای غیرنفتی و محصولات کشاورزی و خدمات فنی مهندسی از مالیات معاف است.

همچنین، صادرات کالاهایی که به صورت عبوری به ایران وارد شده‌اند و بدون تغییر یا با تغییرات جزئی صادر می‌شوند، نیز مشمول مالیات با نرخ صفر هستند.

بر اساس ماده ۱۳ قانون مالیات بر ارزش افزوده:

صادرات کالا و خدمات به خارج از کشور از طریق مبادی خروجی رسمی، مالیات ندارد و مالیات‌های پرداختی با ارائه برگه خروجی و اسناد معتبر مسترد می‌شود. البته، این معافیت‌ها وابسته به بازگشت ارز حاصل از صادرات به اقتصاد کشور است. صادرکنندگان موظفند ارز صادراتی خود را از طریق روش‌های مختلف به کشور برگردانند.

در مناطق آزاد مانند کیش، قشم و چابهار، صادرکنندگان و تولیدکنندگان به مدت ۲۰ سال از پرداخت مالیات بر درآمد و مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند.

همچنین، واردات برخی کالاها بنا به بند (الف) ماده ۹ قانون مالیات بر ارزش افزوده معاف از مالیات است، به خصوص زمانی که نمونه داخلی موجود نباشد یا به منظور اهداف حمایتی انجام شود.

مالیات صادرات و واردات چگونه محاسبه می‌شود

در حالی که کلمات صادرات و واردات معمولاً با هم بیان می‌شوند و مالیات آن‌ها از نوع مالیات ارزش افزوده است، اما نحوه محاسبه و میزان مالیات برای هر یک کاملاً متفاوت است.

به همین دلیل، در این بخش به تفکیک مالیات صادرات و مالیات واردات خواهیم پرداخت و به طور جداگانه توضیح می‌دهیم که چگونه این مالیات‌ها محاسبه می‌شوند. بر اساس ماده 2 قانون مالیات بر ارزش افزوده، مالیات واردات و صادرات کالا شامل این قانون می‌شود.

مالیات صادرات

مالیات صادرات به این صورت محاسبه می‌شود که چون صادرات منجر به ورود ارز به کشور و رشد اقتصادی می‌شود، فعالیت‌های صادراتی معمولاً از مالیات معاف هستند. بر اساس ماده 141 قانون مالیات‌های مستقیم، تمام درآمد حاصل از صادرات کالا و خدمات شامل معافیت مالیاتی است. اما برای صادرات مواد خام، این معافیت به 20 درصد کاهش می‌یابد.

بیشتر بخوانید : قوانین و نکات صدور و ارسال صورتحساب صادرات به سامانه مودیان با لیمو

طبق ماده 10 قانون مالیات ارزش افزوده، درآمد ناشی از صادرات کالا و خدمات نیز معاف از مالیات است، به شرطی که صادرات از طریق مرزهای رسمی با ارائه مدارک لازم انجام شود. این مدارک شامل پروانه سبز گمرکی و قراردادها و گواهی‌هایی است که باید تأیید شوند.

با این حال، طبق تبصره 6 بودجه سال 1401، برای بهره‌مندی از معافیت مالیاتی، ارز حاصل از صادرات باید به چرخه اقتصادی کشور برگردد. صادرکنندگان باید برای رفع تعهد ارزی خود اقدام کنند. روش‌های بازگشت ارز به کشور توسط شورای عالی هماهنگی اقتصادی تعیین و اعلام می‌شود.

بر اساس آخرین بسته سیاستی شورای عالی هماهنگی اقتصادی، روش‌های بازگشت ارز شامل فروش ارز در سامانه نیما، واردات کالا در مقابل صادرات، انتقال ارز به دیگران و فروش ارز به بانک‌ها و صرافی‌ها است.

اگر صادرکنندگان به رفع تعهد ارزی خود اقدام نکنند، باید مالیات صادرات به میزان 10 درصد از ارز حاصل را پرداخت کنند.

تمامی افراد حقیقی و حقوقی که قصد فعالیت اقتصادی در زمینه واردات و صادرات دارند، باید کارت بازرگانی دریافت کنند.

نحوه محاسبه مالیات صادرات در صورت عدم رفع تعهد ارزی

نحوه محاسبه مالیات صادرات در صورت عدم رفع تعهد ارزی به این صورت است که طبق بند (ع) تبصره ۶ قانون بودجه سال ۱۴۰۱، معافیت مالیاتی صادرات به رفع تعهدات ارزی وابسته است. اگر صادرکنندگان نتوانند ارز حاصل از صادرات را به اقتصاد کشور بازگردانند، باید مالیات صادرات پرداخت کنند. در این مورد، طبق قانون مالیات بر ارزش افزوده، مالیات به میزان ۱۰ درصد ارز صادراتی تعیین می‌شود.

شرایط معافیت مالیاتی برای صادرکنندگان

شرایط معافیت مالیاتی برای صادرکنندگان کالا به منظور رعایت تعهدات ارزی و بهره‌مندی از معافیت مالیاتی توسط سازمان توسعه تجارت ایران اعلام شده است. این شرایط شامل موارد زیر است:

متقاضیان باید ظرف دو ماه از تاریخ ابلاغ مصوبه شماره 2052227، درخواست خود را به دبیرخانه سازمان توسعه تجارت ایران ارسال کنند تا روند بررسی مستندات آغاز شود.

تاریخ مستندات ارائه شده باید با تاریخ اولیه تطابق داشته باشد.

باید تعهدات مربوط به ارزش افزوده ورود موقت در زمان‌های قانونی مربوط به سال‌های مورد نظر انجام شود.

سازمان توسعه تجارت باید اطلاعیه‌ای به سازمان امور مالیاتی ارسال کند.

پرونده مالیاتی نیز نباید مختومه باشد.

بیشتر بخوانید : بررسی انواع معافیت های مالیاتی، شرایط مشمولیت و نحوه بهره مندی

میزان و نحوه محاسبه مالیات واردات

طبق ماده 7 قانون مالیات بر ارزش افزوده، نرخ مالیات واردات کالا و خدمات 10% است. این مالیات بر اساس مجموع ارزش گمرکی کالا یا خدمات و حق ورودی آن محاسبه می‌شود. یعنی ابتدا این دو مقدار جمع شده و 10% از حاصل جمع به عنوان مالیات واردات پرداخت می‌شود.

حق ورودی شامل حقوق گمرکی و سود بازرگانی است. در حال حاضر، نرخ حقوق گمرکی 4% ارزش کالای وارداتی است و سود بازرگانی هر ساله توسط دولت برای کالاهای مختلف تعیین می‌شود.

نکته : فقط افرادی که دارای کارت بازرگانی هستند می‌توانند واردات را انجام دهند.

نکته مهم در مورد مالیات واردات این است که برای بعضی کالاها، نرخ مالیات متفاوت از10% است و برخی کالاها و خدمات از مالیات واردات معاف هستند. بنابراین، در ادامه، به بررسی این دو گروه می‌پردازیم.

نرخ مالیات بر واردات انواع بنزین و سوخت

نرخ مالیات بر واردات انواع بنزین و سوخت هواپیما 30%، نفت‌ گاز و گاز مایع 15%، نوشابه‌های گازدار و بدون گاز و سایر کالاهای مضر 36%، سیگار و توتون 65%، توتون خام 10% و توتون فرآوری شده 35% می‌باشد.

مهلت تمدید کارت بازرگانی قبل از انقضای آن بوده و برای تمدید باید به سامانه جامع تجارت ایران مراجعه کرد.

کالاهای معاف از مالیات واردات شامل دام زنده و خوراک آن، خمیر کاغذ، کاغذ باطله، نسخه‌های کتاب و روزنامه، شمش طلا، فرش دستباف، تجهیزات نظامی و اطلاعاتی، و انواع دارو و واکسن هستند.

همچنین، واردات کالاهایی که به نهادهای خیریه و سازمان‌های دولتی به صورت بلاعوض اهدا می‌شود، با تایید مراجع مربوطه از مالیات واردات معاف است.

مالیات بر حقوق و عوارض گمرکی چقدر است؟

طبق ماده 1 قانون امور گمرکی، حقوق گمرکی برابر 4 درصد ارزش گمرکی کالا به علاوه سود بازرگانی تعیین‌شده توسط هیئت وزیران است. مبالغی که گمرک دریافت می‌کند مربوط به واردات قطعی کالا می‌باشد.

این مبالغ شامل هزینه‌های خدمات نیست. طبق ماده 5 قانون گمرکی، پرداخت حق ورودی و جریمه‌های مربوط به ترخیص و هزینه‌های خدمات بر عهده صاحب کالا است. نرخ حقوق گمرکی همیشه 4 درصد ثابت مانده است.

مالیات خودرو وارداتی

مالیات خودرو وارداتی یکی از مهم‌ترین مالیات‌های واردات است. این مالیات سالانه توسط سازمان امور مالیاتی تعیین می‌شود و بر اساس حجم موتور خودرو (به سی سی) محاسبه می‌شود.

مالیات برای خودروهای بنزینی بسته به حجم موتور متفاوت است. برای خودروهای بنزینی از 20 تا 175 درصد متغیر است:

بنزینی کمتر از 1000 سی‌سی: 20 درصد بنزینی 1001 تا 1500 سی‌سی: 70 درصد بنزینی 1501 تا 2000 سی‌سی: 95 درصد بنزینی 2001 تا 2500 سی‌سی: 135 درصد بنزینی 2501 تا 3000 سی‌سی: 165 درصد بنزینی بالاتر از 3000 سی‌سی: 175 درصد برای خودروهای دیزل، نرخ مالیات واردات بین 70 تا 175 درصد است.

برای خودروهای دیزل/هیبرید نیز نرخ مالیات از 15 تا 140 درصد بسته به حجم موتور متفاوت است. تعرفه واردات خودروهای هیبریدی نیز از 15 تا 135 درصد است.

خودروهای کار کرده وارداتی هم دارای مالیات بین 20 تا 175 درصد هستند.

دو گروه از واردات خودرو معاف از پرداخت سود بازرگانی هستند. مجوزهای جانبازان و معلولین بهزیستی معافیتی به ارزش 30 میلیون تومان دارند.

محاسبه مالیات واردات

محاسبه مالیات واردات بر اساس قانون مالیات بر ارزش افزوده انجام می‌شود. واردکنندگان کالا و خدمات باید ۱۰ درصد مالیات بر ارزش افزوده پرداخت کنند. مالیات واردات با توجه به مجموع ارزش گمرکی کالا، شامل قیمت خرید، هزینه حمل و نقل و حق بیمه، و همچنین حقوق ورودی محاسبه می‌شود. حقوق گمرکی فعلی ۴ درصد از ارزش کالای وارداتی است و سود بازرگانی هر کالا به‌صورت سالانه توسط دولت تعیین می‌شود.

مالیات واردات = (ارزش گمرکی + حقوق ورودی) × ۱۰%

کالاها و خدمات وارداتی معاف از مالیات

کالاها و خدمات وارداتی که از مالیات معاف هستند بر اساس ماده ۱۲ قانون مالیات ارزش افزوده شامل موارد زیر می‌شوند:

محصولات کشاورزی خام و فرآوری نشده
دام و طیور زنده، آبزیان، زنبور عسل و نوغان
انواع کود، سم، بذر و نهال
آرد، نان، گوشت، قند، شکر، برنج، حبوبات، سویا، شیر، پنیر، روغن نباتی و شیر خشک برای کودکان
کتاب‌ها، دفاتر تحریر و انواع کاغذ چاپ و مطبوعات
کالاهای همراه مسافر برای استفاده شخصی تا حد معافیت مالیاتی
انواع دارو، لوازم مصرفی درمانی، خدمات درمانی (برای انسان، حیوان و گیاه) و خدمات توانبخشی
خدمات بانکی و اعتباری موسسات و صندوق‌های قرض الحسنه مجاز
خدمات حمل و نقل عمومی مسافری درون و برون شهری، جاده‌ای، ریلی، هوایی و دریایی
انواع فرش دستباف و لوازم تولید آن
اموال غیرمنقول در کشور
خدمات پژوهشی و آموزشی برای وزارت علوم، آموزش و پرورش، و بهداشت و آموزش پزشکی
خوراک دام و طیور
رادار و تجهیزات کمک ناوبری هوانوردی ویژه فرودگاه‌ها
کالاهای مرتبط با دفاع ملی (نظامی و امنیتی)
کالاهایی که به نهادهای حمایتی و خیریه به صورت رایگان اهدا می‌شوند.

سامانه مالیات صادرات و واردات

در بخش‌های قبلی، مالیات صادرات و واردات را تعریف کردیم و گفتیم که نرخ این مالیات به طور کلی 9% است. این مالیات از صادرات دریافت می‌شود تنها زمانی که صادرکنندگان برای برگشت ارز صادرات به اقتصاد کشور اقدام نکنند و تعهدات ارزی خود را انجام ندهند.

با توجه به راه‌اندازی سامانه‌های جدید توسط سازمان امور مالیاتی، ممکن است برای واردکنندگان و صادرکنندگان سوال باشد که آیا سامانه‌ای برای پرداخت مالیات صادرات و واردات ایجاد شده است یا خیر.

در حال حاضر، سازمان امور مالیاتی کشور سامانه‌ای به نام سامانه مالیات صادرات و واردات راه‌اندازی نکرده است. بنابراین، صادرکنندگان و واردکنندگان باید به صورت حضوری مالیات صادرات و واردات خود را پرداخت کنند.

هرچند که پرداخت این مالیات به صورت حضوری است، صادرکنندگان می‌توانند برای رفع تعهدات ارزی و استرداد مالیات پرداختی، از سامانه مالیات ارزش افزوده به آدرس evat.ir استفاده کنند. این سامانه مستقل از سیستم الکترونیکی امور مالیاتی tax.gov.ir است.